غربالگری سه ماهه دوم بارداری، یکی از مهم ترین بخش های مراقبت های پیش از تولد است که به والدین و پزشکان کمک می کند تا از روند رشد جنین و سلامت مادر اطلاعات دقیق تری داشته باشند. این مرحله که از هفته ۱۳ تا ۲۷ بارداری را در بر می گیرد، شامل مجموعه ای از آزمایش های خون، سونوگرافی ها و در صورت نیاز روش های تشخیصی پیشرفته است. هدف اصلی این غربالگری، ارزیابی احتمال وجود برخی اختلالات ژنتیکی، ناهنجاری های ساختاری و سایر شرایط مهم بارداری است تا فرصت کافی برای تصمیم گیری، برنامه ریزی و مدیریت بارداری فراهم شود.
در این دوره، پزشک با استفاده از آزمایش هایی مانند کواد مارکر، غربالگری DNA بدون سلول، غربالگری گلوکز، سونوگرافی سطح 2 و در شرایط خاص روش هایی مانند آمنیوسنتز، سلامت جنین و وضعیت مادر را با دقت بیشتری بررسی می کند. نتیجه این غربالگری ها الزاماً تشخیص قطعی نیست، اما می تواند راهنمای مهمی برای انجام آزمایش های تکمیلی باشد. آگاهی از اهمیت غربالگری سه ماهه دوم بارداری و نقش آن در شناسایی به موقع مشکلات احتمالی، به والدین کمک می کند تا با آرامش و آمادگی بیشتر مسیر بارداری خود را ادامه دهند.
مطلب پیشنهادی: غربالگری سه ماهه اول بارداری
اهمیت غربالگری سه ماهه دوم بارداری
نقش آزمایش های پیش از تولد
در طول دوران بارداری، دانستن چگونگی رشد نوزاد اهمیت زیادی دارد، لذا غربالگری سه ماهه دوم بارداری به والدین این امکان را می دهد که از روند رشد و سلامت جنین خود در این دوره حساس، آگاهی بیشتری پیدا کنند. آزمایش های پیش از تولد در سه ماهه دوم (هفته 13 تا 27 بارداری) می توانند اطلاعات مهم و مفیدی درباره سلامت مادر و سلامت جنین ارائه دهند.
تفاوت آزمایش های غربالگری و تشخیصی
برخی از این آزمایش ها، آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم بارداری هستند که تنها احتمال وجود ناهنجاری یا مشکل جنینی را نشان می دهند. سایر آزمایش ها، آزمایش های تشخیصی سه ماهه دوم می باشند که می توانند مشخص کنند آیا نوزاد دچار یک مشکل خاص است یا خیر.
در بسیاری از موارد، ابتدا یک آزمایش غربالگری سه ماهه دوم بارداری انجام می شود و در صورت نیاز، آزمایش تشخیصی انجام می گیرد. برخی از این آزمایش های تشخیصی توسط پزشک متخصص زنان و زایمان انجام می شود تا تشخیص دقیق مشکلات جنین ممکن گردد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش بارداری
ضرورت انجام غربالگری سه ماهه دوم بارداری
اگر پزشک انجام آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم بارداری را به شما توصیه کرد، درباره مزایا و خطرات آن سوال کنید. بیشتر والدین متوجه می شوند که این آزمایش ها باعث اطمینان خاطر می شوند و به آمادگی برای تولد نوزاد کمک می کنند. با این حال، تصمیم نهایی برای انجام یا عدم انجام آن، با شما است.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون تری گلیسیرید
آزمایش های سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم بارداری، می توانید انتظار داشته باشید که تقریباً در هر ویزیت تا زمان زایمان، آزمایش هایی مانند آزمایش ادرار و خون و همچنین بررسی وزن و فشار خون انجام شود. نتایج این آزمایش ها می توانند نشان دهند که آیا مشکلاتی مانند دیابت بارداری یا خطر پره اکلامپسی (فشار خون بالا که در نیمه دوم بارداری یا بلافاصله پس از تولد نوزاد ایجاد می شود) وجود دارد یا خیر. ممکن است برای تایید برخی شرایط خاص، به آزمایش های دیگر نیز نیاز باشد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش چربی خون
آزمایش های پیشنهادی در غربالگری سه ماهه دوم بارداری
ممکن است پزشک شما بخواهد در غربالگری سه ماهه دوم بارداری، مجموعه ای از آزمایش های خون و سونوگرافی ها را به شما توصیه کند. این توصیه ها ممکن است بر اساس سن، وضعیت سلامت، عوامل خطر و سابقه پزشکی شما و همسرتان شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش DNA بدون سلول / غربالگری غیرتهاجمی پیش از تولد (NIPS): در صورتی که در سه ماهه اول بارداری (هفته 1 تا 12) این آزمایش خون را انجام نداده باشید، ممکن است برای بررسی برخی مشکلات ژنتیکی به شما پیشنهاد شود.
- آزمایش نشانگرهای چندگانه یا کواد مارکر (Quad Marker): این آزمایش خون بین هفته 15 تا 22 بارداری انجام می شود و یکی از مهم ترین آزمایش ها در غربالگری سه ماهه دوم بارداری است، اما بهترین زمان هفته 16 تا 18 بارداری است. آزمایش کواد مارکر برای بررسی مشکلات کروموزومی (بخش های کوچکی از سلول که ژن ها را حمل می کنند) مانند سندرم داون و تریزومی 18 استفاده می شود. پزشک شما ممکن است نتایج این آزمایش را با نتایج غربالگری سه ماهه اول بارداری ترکیب کند تا نتایج دقیق تری به دست آورد؛ به این روش، غربالگری ترکیبی گفته می شود.
- سونوگرافی: این روش تصویربرداری نیز بخشی ضروری از غربالگری سه ماهه دوم بارداری محسوب میشود و با استفاده از امواج صوتی، تصاویری ایجاد می کند که شکل و موقعیت جنین در رحم را نشان می دهند. بیشتر سونوگرافی های سه ماهه دوم بارداری یا سونوگرافی های سطح 2 بین هفته 18 تا 22 انجام می شوند تا بررسی شود که جنین به طور طبیعی رشد می کند. اگر بارداری شما پرخطر باشد، ممکن است در سه ماهه دوم سونوگرافی های بیشتری انجام شود.
- غربالگری گلوکز: این آزمایش برای بررسی احتمال دیابت بارداری انجام می شود، که یک نوع دیابت کوتاه مدت در دوران بارداری است و در صورت عدم درمان می تواند مشکلاتی برای نوزاد ایجاد کند. یک مایع شیرین می نوشید و یک ساعت بعد آزمایش خون انجام می شود تا سطح گلوکز شما بررسی شود. این آزمایش معمولاً بین هفته 24 تا 28 انجام می شود، اما اگر احتمال ابتلا به دیابت بارداری بالا باشد، ممکن است زودتر انجام شود.
- آمنیوسنتز: این آزمایش، نمونه ای از مایع آمنیوتیک که جنین در آن شناور است می گیرد تا نشانه های مشکلاتی مانند مشکلات کروموزومی، شرایط ژنتیکی و ناهنجاری های ساختاری بررسی شود. انجام این آزمایش معمولاً بعد از هفته 15 بارداری توصیه می شود.
- نمونه گیری خون بند ناف از طریق پوست: (PUBS) این آزمایش، خون بند ناف را بررسی می کند تا مشخص شود آیا جنین دچار شرایط خاصی می باشد یا خیر و معمولاً بعد از هفته 17 بارداری انجام می شود. پزشکان معمولاً آزمایش PUBS را در صورتی توصیه می کنند که جنین دچار کم خونی (تعداد کم گلبول های قرمز خون) باشد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون فریتین
آزمایش غربالگری نشانگرهای چندگانه (کواد مارکر)
غربالگری نشانگرهای چندگانه شامل چندین آزمایش خون است که پیش از تولد و در سه ماهه دوم بارداری انجام می شوند و اطلاعاتی درباره خطر داشتن نوزادی با برخی اختلالات ژنتیکی یا ناهنجاری های مادرزادی برای یک مادر ارائه می دهند. این غربالگری معمولاً با گرفتن یک نمونه خون از مادر و بین هفته پانزدهم تا بیستم بارداری انجام می شود. (بین هفته شانزدهم تا هجدهم زمان ایده آل می باشد).
نشانگرهای چندگانه شامل موارد زیر می باشد:
- غربالگری آلفا فتوپروتئین (AFP). این آزمایش خون، میزان آلفا فتوپروتئین را در خون مادر در دوران بارداری اندازه گیری می کند. AFP پروتئینی است که به طور طبیعی توسط کبد جنین تولید می شود و در مایع اطراف جنین (مایع آمنیوتیک) وجود دارد. AFP از طریق جفت وارد خون مادر می شود.
آزمایش خون AFP همچنین MSAFP (آلفا فتوپروتئین سرم مادر) نامیده می شود. سطوح غیرطبیعی AFP ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد:
- نقص های باز لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا
- سندرم داون
- سایر ناهنجاری های کروموزومی
- نقص های دیواره شکمی جنین
- دوقلویی یا چندقلویی؛ بیش از یک جنین این پروتئین را تولید می کند.
- تاریخ زایمان اشتباه محاسبه شده، زیرا سطح AFP در طول بارداری تغییر می کند.
- افزایش خطر پره اکلامپسی یا عقب ماندگی رشد جنین در سه ماهه سوم بارداری
- هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG). هورمونی که توسط جفت تولید می شود.
- استریول (Estriol). هورمونی که توسط جفت تولید می شود.
- اینهیبین (Inhibin). هورمونی که توسط جفت تولید می شود.
نتایج غیرطبیعی آزمایش AFP و سایر نشانگرها ممکن است به این معنا باشد که به آزمایش های بیشتری نیاز است. معمولاً ابتدا سونوگرافی انجام می شود تا سن بارداری تایید شود. همچنین ستون فقرات جنین و دیگر بخش های بدن برای یافتن ناهنجاری ها یا نقص ها بررسی می شود. برای تشخیص دقیق، ممکن است آمنیوسنتز لازم باشد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون MCH
نکات تکمیلی و مشاوره
- غربالگری نشانگرهای چندگانه، تشخیصی نمی باشد. این بدان معنا است که این آزمایش صد درصد دقیق نیست. این تنها یک آزمایش غربالگری است که مشخص می کند چه کسانی در جمعیت باید آزمایش های بیشتری برای بارداری خود دریافت کنند. در این آزمایش ممکن است نتایج مثبت کاذب دیده شود؛ یعنی نتیجه نشان دهنده وجود مشکل باشد در حالی که جنین سالم است. همچنین ممکن است نتایج منفی کاذب وجود داشته باشد؛ یعنی نتیجه طبیعی گزارش شود در حالی که جنین در واقع دچار مشکل می باشد.
- یک آزمایش غربالگری DNA بدون سلول که معمولاً در سه ماهه اول انجام می شود، ممکن است در سه ماهه دوم بارداری نیز مورد استفاده قرار گیرد. این آزمایش می تواند برخی اختلالات ژنتیکی را که توسط آزمایش نشانگرهای چندگانه شناسایی نمی شوند، تشخیص دهد.
- در اوایل بارداری ممکن است چندین آزمایش در سه ماهه اول بارداری (هفته 1 تا 12) به شما پیشنهاد شده باشد. اگر این آزمایش ها انجام نشده اند، می توانید برخی از آن ها را در سه ماهه دوم بارداری انجام دهید.
- وقتی یک زن هر دو آزمایش غربالگری سه ماهه اول و سه ماهه دوم بارداری را انجام می دهد، توانایی این آزمایش ها برای یافتن ناهنجاری بیشتر از زمانی است که تنها یکی از آن ها به صورت مستقل استفاده شود. با استفاده از غربالگری ترکیبی سه ماهه اول و دوم، بیشتر موارد سندرم داون شناسایی می شوند.
- اگر آزمایش های ژنتیکی نشان دهند که نوزاد شما ممکن است یک بیماری ارثی داشته باشد، مهم است که با یک مشاور ژنتیک مشورت کنید. پزشک شما می تواند یک مشاور ژنتیک مناسب را به شما معرفی کند.
- تصمیم نهایی درباره انجام یا عدم انجام آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم بارداری با شما است. برای تصمیم گیری درباره این که کدام آزمایش ها برای شما مناسب هستند، با پزشک خود صحبت کنید. بپرسید که چرا یک آزمایش توصیه شده، مزایا و خطرات آن چیست و نتایج آزمایش چه مواردی را می توانند و نمی توانند نشان دهند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون CRP
